موضوع امید و آرمان در اخبار و روایات و هم در علم روانشناسى امروز از مؤثرترین موجبات پیشرفت و ترقى انسان بشمار آمده است، و برعکس یأس و نومیدى از بزرگترین بلاها و موجبات سقوط و انحطاط معرفى شده است تا آنجا که یأس از رحمت خدا در ردیف گناهان کبیره قرار گرفته است.
منبع: اصول کافى-ترجمه مصطفوى، ج2، ص: 193
تخصّص و تعهّد
تخصّص و تعهّد، براى هر اجتماع و کشور و هر مدیریّت و حکومت، و همچنین براى هر تمدّن و پیشرفت علمى یا صنعتى، دو امر حیاتى به شمار مىآید. و تعالیم و احادیث اسلامى اهمیّت علم و شناخت و مهارت در هر کار را بیان کردهاند (علاوه بر حکم عقل و قانون آزمایش). همچنین تعالیم اسلامى لزوم ایمان داشتن به عمل و کار و تعهّد در باره آن را یادآور شدهاند؛ پیامبر اکرم «ص» مىفرماید:
«إذا عملت عملا، فاعمل بعلم و عقل
(1) هر گاه مىخواهى کارى بکنى، آن را با دانش (اطلاع و مهارت) و خردمندى انجام ده»؛ نیز مىفرماید:
«من عمل على غیر علم، کان ما یفسده أکثر ممّا یصلح »
(2) هر کس بدون اطلاع (مهارت، تخصّص) کارى انجام دهد، بیش از آنکه آباد کند خراب مىکند». و امام علیّ بن ابى طالب «ع» مىفرماید:
« یا کمیل! ما من حرکة إلّا و أنت محتاج فیها إلى معرفة»
(3) اى کمیل! هیچ حرکتى نیست مگر اینکه تو در باره آن نیازمند به یک شناخت و معرفت هستى». و چنین است آنچه از ائمّه طاهرین «ع» در این خصوص به ما رسیده است، مانند حدیثى که از امام صادق «ع» نقل کردیم، که در آن حدیث تضییع و خرابکارى (ناشى از عدم تعهّد یا تخصّص)، به منزله خیانت معرّفى شده بود. و در آنجا نظرها را به اهمیّت این تعلیم و ارزش تربیتى و اجتماعى و اقتصادى و انسانى آن جلب کردیم.
آرى، تخصّص امرى است که تمدّن و پیشرفت بدون آن امکانپذیر نیست، همچنان که تعهّد و ایمان نیز از عواملى است که تمدن و پیشرفت بدون آن نمىتواند تعالى پیدا کند. این دو امر، دو بال رسیدن به جامعهاى پیشرفته و زندگیى شکوفا محسوب مىشوند.
الحیاة با ترجمه احمد آرام، ج5، ص: 543
پیشرفت ایران
در چند ماه اخیر یکی از واژه‌هایی که بسیار مورد استفاده قرار گرفته، خط قرمز است.
خط قرمز یعنی جایی که حاضر نیستیم به هیچ قیمتی از آن عبور کنیم. برخی از خط قرمزهایی که درباره آنها اجماع جهانی وجود دارد عبارتند از: سرزمین، حاکمیت، امنیت ملی، اعتقادات و باورها و... اما این روزها بویژه در ارتباط با مسائل هسته‌ای، خط قرمزهای غیر واقعی مانند تعلیق و جنگ و... طرح میشود که نه تنها خط قرمز نیستند بلکه اهمیت خط قرمز را نیز در اذهان عمومی کمرنگ می‌کنند.
در مقابل چند روز پیش رهبر معظم انقلاب اسلامی در یکی از دیدارهای مردمی تاکید کردند «توقف جایز نیست؛ چه در دانشگاه، چه در محیط‌هاى علمى دیگر، چه در محیط‌هاى صنعتى، چه در کارخانه، چه در محیط تجارت و دادوستد و چه در محیط‌هاى علمىِ دینى. در همه محیط‌ها توقف جایز نیست. باید جلو رفت». آنچه در این موضع‌گیری مشهود است، مشخص‌کردن پیشرفت به عنوان یکی از خط قرمزهای کشور در همه حوزه‌ها و سیاست‌های اعلامی و اعمالی است.
در واقع پیشرفت یکی از آرمان‌های بسیار جدی ملت ایران در درازنای تاریخ است که در 150سال اخیر در فکر و عمل ایرانیان تجلی بیشتری پیدا کرده و بارها مبنای داوری و بررسی‌ها قرارگرفته است.
اگر نهضت مشروطه علی‌رغم همه مخالفت‌ها، دسیسه‌ها، کشتارها و انحراف‌ها به ثمر نشست و نهاد مبارک پارلمان و دموکراسی هرچند به شکل نیم‌بند آن در ایران مستقر شد به این علت بود که مشروطیت از لوازم پیشرفت ایران خوانده می‌شد.
مردم مشروطیت را امر مقدسی می‌دانستند که راه برون‌رفت از زندگی مشقت بار آن زمان بود و از رهگذر آن امکان چشیدن طعم زندگی آرام و آسوده فراهم می‌شد و شاید حمایت روحانیان عظیم‌الشأنی مانند بهبهانی، طباطبایی، آخوند خراسانی و علامه نائینی از مشروطیت نیز از همین منظر بود.
اگر دکتر مصدق توانست علی‌رغم مخالفت شاه و کمونیست‌ها و آمریکا و انگلیس و سرسپردگان داخلی‌شان و خیانت دشمنان دوست‌نما، صنعت نفت را با پشتوانه مردمی ملی کند به این خاطر بود که دورنمای این نهضت ملی پیشرفت ایران ترسیم شده بود.
نهضت اسلامی در 15 سال عمر خود که با پیروزی انقلاب اسلامی به ثمر نشست، یکی از نقاط آسیب‌پذیر رژیم پهلوی را عدم پیشرفت همه جانبه و اکتفا به زرق و برق‌های ظاهری می‌دانست. همه گروه‌های مبارز اعم از مذهبی، ملی و چپی محمدرضای پهلوی را به نالایقی و رژیم او را به ناکارآمدی در مسیر توسعه ایران متهم می‌کردند و این اتهام نیز با تایید مردم در انقلاب مواجه شد و از همین منظر بخش عمده‌ای از سخنان رهبر کبیر و فقید انقلاب اسلامی در روز 12بهمن 57 نیز به همین مسئله اختصاص یافت.
امروز معیار و ملاک ارزیابی دولت‌ها ی پس از انقلاب و مدیران کشور در بخش‌های مختلف، نقشی است که آنها در پیشرفت کشور ایفا می‌کنند یا برنامه‌ها و اقداماتی است که برای پیشرفت کشور به منصه ظهور می‌رسانند. پیشرفت، آرمانی ملی است که همه افراد، اقوام، مذاهب، سلیقه‌ها، گرایش‌ها و اعتقادات را زیر چتر همبستگی قرار می‌دهد. هیچ‌کس نمی‌تواند مخالف پیشرفت کشور باشد.
هیچ‌کس نمی‌تواند خواستار توقف فعالیت‌های این ملت در عرصه‌های گوناگون باشد.امروز اگر پرونده هسته‌ای از حمایت توده‌های ملت برخوردار است- که در 22بهمن امسال متجلی شد- به این خاطر است که بخشی از زنجیره پیشرفت ایران محسوب میشود.
نیاز اصلی بشر و کلید پیشرفت، تثبیت صلح و امنیت در جهان است .
جاسبی: نیاز اصلی بشر و کلید پیشرفت، تثبیت صلح و امنیت در جهان است
رییس دانشگاه آزاد اسلامی در پیامی به مناسبت سال نو میلادی و ولادت حضرت عیسی(ع) تصریح کرد "امروزه نیاز اصلی بشریت و کلید پیشرفت و تعالی ، دوری از جنگ و خونریزی و استقرار صلح ، ثبات و امنیت در جهان است. "
عضو هیات مدیره انجمن بین‌المللی دانشگاه‌های جهان ابراز امیدواری کرد:
سال? ????میلادی در پرتو توسعه همکاری‌های علمی و فرهنگی،سالی سرشار از صلح، ثبات و آرامش برای شکوفایی دانش و پژوهش در عرصه بین‌الملل باشد.
وی، دانایی محوری را عاملی برای توسعه صلح و دوستی ملت‌ها دانست وابراز امیدواری کرد سال نو میلادی نقطه عطفی در رویکرد جهان متمدن به‌صلح و دیانت باشد و آزادی مبتنی بر اخلاق، معنویت و پیشرفت و رفاه مبتنی برعدالت محوری در جهان حاکم شود.
تلاش برای اجرای پروژه های بلند مدت
دیدگاه مثبت: چنانچه افراد جامعه بخصوص نسل جوان دچار دیدگاه منفی گردند دیگر مجالی برای نواندیشی و فعالیت باقی نخواهد ماند.
اطلاعات فنی و خدماتی : بدون آگاهی وتخصص فنی ، در فعالیت مورد نظر و بدون داشتن اطلاعات جامع مسلما هر فرد به استقبال شکست می رود.
شجاعت: باید با شجاعت و بدون تزلزل ادامه مسیر داد و از دشمنان هراسی به دل راه نداد.
دسترسی به منابع مالی: برای اجرای یک طرح موفق دسترسی به منابع مالی از اولین قدمها محسوب می شود.
«هر کار بزرگ در آغاز محال به نظر می آید.دشوارترین همان قدم اول است ».
انگیزه پیشرفت ، کارآفرینی و توسعه اقتصادی
درباره علل و عوامل پیشرفت و توسعه برخی کشورها و رشد نیافتگی برخی دیگر، سخن بسیار گفته شده، اما در این بیان به انگیزههای فردی به عنوان یکی از
عوامل پیشرفت، کمتر توجه شده است. عدهای عقیده دارند که تحولات اتفاق افتاده در درون یک جامعه، برخاسته از تجربیات و حالتهای روانی و درونی مشترکی است که افراد آن جامعه دارند. بنا بر این ، انگیزههای درونی افراد به عنوان یکی از عوامل ترقی و توسعه باید مورد اهتمام جدی برنامهریزان اقتصادی و اجتماعی در جوامع کمتر توسعه یافته قرار گیرد؛ زیرا عقیده بر این است که ویژگیها و باورهای جدید و منحصر به فردی که در یک فرهنگ خاص شکل میگیرد، به طور وسیعی بر ماهیت آن فرهنگ و جامعه تأثیر میگذارد.
فعالیت افراد تا حدود زیادی به سطح و نوع انگیزههای آنها بستگی دارد. در حقیقت ، انگیزه است که به رفتار آدمی انرژی می‌دهد و آن را هدایت میکند. بنا بر این ، میزان و نوع فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی افراد یک جامعه که زیربنای توسعه و پیشرفت یک جامعه را تشکیل میدهند نیز به انگیزه تک تک افراد آن جامعه بستگی دارد. به طوری که «انگیزه پیشرفت» نیروی محرکه جامعه برای پیشرفت و ترقّی محسوب میگردد.
به اعتقاد روانشناسان، انگیزه پیشرفت، میل و اشتیاق و یا تلاش و کوششی است که فرد برای دستیابی به یک هدف و یا تسلط بر اشیا و امور و یا افراد و اندیشهها و رسیدن به یک معیار متعالی ابراز میدارد. در انگیزه پیشرفت ، نگرش به سوی موفقیت است که اهمیت دارد ، نه خود موفقیت ، به طوری که ثابت شده است اصولاً با وجود تواناییهای برابر ، فردی که از انگیزه پیشرفت بالاتر برخوردار است ، موفقتر است
پیشرفت و توسعه در سایه توجه به فناوریهای علمی
1 - اتحاد ملی مهمترین زمینه پیشرفت و توسعه علمی فناوری کشور است. اتحاد ملی باعث بسیج تمامی نیروها و امکانات برای دستیابی به اهداف میشود و تجربه حاکی از موفقیت چنین حرکت‌هایی است. اتحاد ملی همچنین ایجادکننده اعتماد به مسئولان و ثبات سیاسی مورد نیاز برای پیشرفت است. یکی از دلایل اصلی شکست حرکت‌های پیشین در تاریخ معاصر برای دستیابی به رشد و توسعه ایجاد تفرقه‌های شدید در سطوح مختلف این حرکت‌ها بوده است. تجربه ژاپن نیز به ما می‌آموزد که اتحادی که در دوره انقلاب میجی در ژاپن بین نیروهای مختلف تأثیرگذار در دهه 60 قرن 19 پدید آمد نقشی عمده در توسعه و پیشرفت این کشور داشته است.
بدلیل اهمیت نقش اتحاد ملی در توسعه و پیشرفت است که امروزه دشمنان ملت ایران تلاش‌های بسیار گسترده و دامنه داری از قبیل کمک به عناصر وابسته و تبلیغات وسیع را برای شکستن یکپارچگی ملی ما به عمل می‌آورند و سیاست استعماری قدیمی تفرقه بینداز و حکومت کن را همچنان دنبال می‌کنند. آنها در صدد گرفتن اعتماد به نفس جوانان و بی‌اعتماد کردن آنها به مسئولان و کوچک جلوه دادن دستاوردهای بزرگ انقلاب اسلامی هستند.
2- دولت متعهد به توسعه، و دارای برنامه راهبردی زماندار شرط مهم دیگر مورد نیاز است. دولت باید در این راستا متهور و سریع باشد. دولت باید هدف ملی رشد و توسعه علمی و فناوری را در همه ارکان خود از بالا تا پایین نهادینه کند؛ بگونه‌ای که همه نهادهای دولتی به ویژه نهادهای آموزشی و فرهنگی به لزوم تلاش برای رشد علمی و وظیفه ویژه خویش در این رابطه آگاه باشند.
دولت باید با بهره‌گیری از نهادهای مختلف جامعه پذیری سیاسی از جمله آموزش و پرورش، متون درسی و دستگاه‌های تبلیغاتی دستیابی به رشد و توسعه را به یک آرمان ملی دائمی تبدیل کند؛ به گونه‌ای که هر فرد، سازمان و گروهی در این رابطه احساس مسئولیت نماید.
3ـ ایجاد و تقویت زیربناها، و اصلاح برخی روش‌های پیشین شرط دیگر رشد و توسعه است؛ چه زیربناهای مادی مانند صنایع مادر، استخراج معادن، انرژی، ارتباطات، راه‌ها و بنادر و چه نیروی انسانی ماهر و تعلیم یافته.
در قسمت تأمین و تربیت نیروی انسانی ماهر نقش مهم مدارس و مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها آشکار است. هدف رشد علمی باید از آموزش‌های دوره کودکی و دبستان آغاز شود و رقابت علمی در مدارس مورد تأکید قرار گیرد. همچنین باید زمینه‌های رقابت علمی جدی میان دانشگاه‌ها فراهم و رساله‌های دانشگاهی کاربردی گردد و به ویژه ارتباط بخش صنعت و دانشگاه‌ها تحکیم شود. به معنی دیگر، باید بودجه تحقیقات در کشور افزایش یابد و البته مرکزی در دانشگاه‌ها برای هدایت رساله‌های دانشگاهی به سمت تحقیقات کاربردی و مورد نیاز ایجاد گردد.
4 - برنامه ریزان رشد علمی و فناوری کشور باید برای تدوین نقشه جامع پیشرفت علمی در موارد زیر نیز آگاهی کافی داشته باشند:
الف) آخرین پیشرفت‌های علمی روز در کشورهای دیگر.
ب) روش‌های متفاوت پیشرفت علمی و فناوری در کشورهای مختلف از جمله شناخت روش‌های تولید علم در دانشگاه‌های کشورهای پیشرفته.
ج) دستیابی به تصورات مربوط به پیشرفت‌های علمی جهان در آینده نزدیک و دور.
تدوین اصولی و اجرای قاطعانه نقشه جامع پیشرفت علمی فناوری کشور، بدون شک می‌تواند در مدتی نه چندان طولانی و دور، هدف و آرمان ملی ارائه الگویی کاملاً موفق از پیشرفت علم و فناوری به جهانیان را محقق سازد و زمینه‌ساز تبدیل کشور ما به پیشرفته‌ترین کشور دنیا باشد.
معنویت و پیشرفت
سخنان رهبرعزیزمان در جمع دانشجویان استان سمنان
در کنار اینها(هدف های پیشرفت)، عشق به معنویت و ارتباط با خدا، مهمترین عاملى است که پیشرفت یک ملت را به معناى واقعى خودش تضمین مىکند؛ اگر این نشد، همهى آنچه که دستاوردهاى به معناى عرفى و رایج جهانِ پیشرفته محسوب مىشود، ممکن است در راههاى غلطى مصرف شود.
خداپرستى، عشق به معنویت، عاطفهى انسانى در هر تحولى، و عواطف و محبت در انسانها باید تقویت بشود و در این جهت باید راه برویم. آن تحول اجتماعى یا اقتصادىاى که انسانها را نسبت به هم بىتفاوت و بىمحبت مىکند، ممدوح نیست.
